سیستم آموزشی کشورهای اروپایی از سه مقطع اصلی شامل آموزش ابتدایی، متوسطه و آموزش عالی تشکیل شده است. آنچه این سیستم را متمایز میکند، وجود استانداردهای دقیق و یکپارچهای است که توسط نهادهایی مانند اتحادیه اروپا و شورای اروپا تدوین و پشتیبانی میشوند. در کشورهای اروپایی برنامه درسی ابتدایی به گونهای طراحی شده که همه دانش آموزان، صرفنظر از سطح اقتصادی یا ناحیه جغرافیایی به آموزش علوم پایه، زبان دوم و مهارتهای زندگی دسترسی یکسان داشته باشند.
در سیستم آموزشی کشورهای اروپایی، توجه ویژهای به بهترین روش تدریس دانش آموزان ابتدایی میشود. مدارس اروپایی تنها بر انتقال دروس نظری یا پایه تمرکز ندارند، بلکه آموزش را وسیلهای برای رشد مهارتهای فردی، تقویت خلاقیت و آماده سازی دانشآموزان جهت زندگی مستقل و موفق میدانند. در این رویکرد کشف استعدادها، ارتقاء مهارتهای ارتباطی و یادگیری مبتنی بر تجربه در اولویت قرار دارد.
در بسیاری از کشورهای اروپایی آموزش زبانهای خارجی از دوران ابتدایی کلید میخورد. مثلا در اسپانیا، از کلاس سوم ابتدایی آموزش زبان انگلیسی و فرانسوی آغاز میشود. دانش آموزان از طریق برنامههای فرهنگی و تفریحی در موقعیتهای واقعی با فرهنگ سایر کشورها آشنا میشوند. سیستم آموزشی اروپا با تاکید بر رشد یکسانِ علمی، اجتماعی و عاطفی، دانشآموزان را برای ورود به جامعه جهانی آماده میکند.
در انگلیس مشابه سیستم آموزشی کشورهای اروپایی آموزش ابتدایی از 5 سالگی شروع و در سن 16 سالگی تحصیلات دوره متوسطه پایان مییابد. پس از آن دانش آموزان برای رفتن به کالجهای FE و سپس موسسات آموزش عالی گروه HE آماده میشوند.
کلیه کودکان 3 تا 5 ساله از حداقل 15 ساعت آموزش رایگان در مهد کودک برخوردار میشوند. شرکت در این دوره اجباری نیست.
از سن 5 سالگی آغاز شده و تا 11 سالگی ادامه مییابد. دوره ابتدایی در کشور انگلیس 6 سال طول میکشد و دارای مرحله 1 (از سن 5 تا 7) و مرحله 2 (از سن 7 تا 11) است. در پایان مرحله 1 و 2 دانش آموزان باید در آزمون SAT شرکت کنند.
دوره متوسطه در انگلیس از 11 سالگی شروع شده و تا 16 سالگی ادامه دارد. این دوره 5 سال طول میکشد. طی دو سال اول، دانش آموزان دروس انگلیسی، ریاضیات، علوم تجربی، علوم انسانی و یک زبان مدرن را میخوانند. دروس اختیاری مانند هنر، موسیقی، زبان لاتین، علوم ورزشی، طراحی، علوم کامپیوتر و غیره نیز ارائه میشوند.
در دو سال آخر آموزش متوسطه دانش آموزان از مدارس جونیور به سینیور منتقل شده و باید برای امتحانات GCSE (General Certificate of Secondary Education)، آماده شوند. آنها بین 9 تا 12 درس را مطالعه میکنند که برخی اجباری (مانند انگلیسی، ریاضیات، علوم، علوم انسانی، یک زبان مدرن) و برخی دیگر اختیاری هستند.
تحصیل در انگلیس برای دوره کالج از 16 سالگی آغاز میشود. دانش آموزان میتوانند به جای ورود به دانشگاههای آموزش عالی در کالجهای دولتی Sixth Form College یا Further Education College شرکت کنند که در آنها دورههای GCSE و A-level پوشش داده میشوند. گروهی دیگر میتوانند در دورههای BTEC شرکت کنند تا مدرک کارآموزی بگیرند. این دورهها برای کسانی که توانایی شرکت در امتحانات تئوری را ندارند مناسب است.
انگلیس دارای مدارس شبانه روزی (حدود 500 مدرسه در انگلستان، ولز و ایرلند شمالی، کالجهای آموزشی، مدارس شبانه روزی دولتی)، کالجهای مناسب برای ورود به دانشگاه، کالجهای FE برای بزرگسالان بالای 16 سال و دورههای Pathway برای بهبود مهارتهای تحصیلی یا زبان انگلیسی قبل از ورود به مقطع کارشناسی در دانشگاه است.
سیستم آموزشی انگلیس هرچند که سنتی هستند اما انعطاف خوبی دارند و برای آینده آکادمیک کودکان شرایط قابل قبولی ارائه میدهد. دانشآموزان ایرانی نیز قادر هستند تا به همراه والدین خود ویزای تحصیلی دریافت کرده و برای تحصیل در انگلستان اقدام کنند. البته این مسیر چالشها و ریسکهای بالایی دارد که خانوادهها باید قبل از هرگونه اقدامی تمام جوانب را بررسی کرده و سپس در این خصوص تصمیمگیری کنند. موسسه مهاجرتی درنای آبی سالهاست که در این زمینه به والدین مشاوره میدهد و تمام اطلاعات لازم را در اختیار آنها قرار میدهد. البته این موسسه با همکاری مدرسه ویش کانادا، به بچهها این امکان را میدهد تا بدون مهاجرت، در داخل ایران دیپلم کانادایی بگیرند. در مجموع پیش از هرگونه اقدامی با افراد خبره و آگاه مانند مشاوران موسسه درنای آبی مشورت کنید.
سیستم آموزشی دانمارک با بودجه مالیاتی عمومی اداره میشود و کاملا رایگان است. این سیستم بر اهمیت آموزش دائم تاکید دارد، به طوری که بسیاری از بزرگسالان حتی پس از اتمام تحصیلات رسمی، همچنان در حال تقویت مهارتهای عملی خود هستند.
آموزش ابتدایی در دانمارک از 9 ماهگی تا 3 سالگی در مهدکودک شروع میشود. با شروع 6 سالگی کودکان وارد " folkeskole" (مدارس مردمی دولتی) میشوند. هیچ اتکایی بر آزمونهای رسمی یا نمره دهی رایج در بسیاری از کشورها (من جمله ایران) وجود ندارد. دانشآموزان دانمارکی از طریق پروژههای گروهی همچون ساخت مدل و ماکت یا اجرای نمایشهای کلاسی یاد میگیرند که چگونه به صورت تیمی کار کرده و اختلاف نظرها را حل کنند.
دانش آموزان در پایان دوره ابتدایی پس از شرکت در یک آزمون سراسری با توجه به تواناییها و علایق خود، مسیرهای متفاوتی را انتخاب میکنند:
پس از پایان دوره متوسطه در دانمارک، دانش آموزان میتوانند تحصیل در دانشگاههای معمولی، کالجهای دانشگاهی (برای رشتههای عملی) و آکادمیهای هنر و معماری را انتخاب کنند. دانشجویان میتوانند حمایت مالی (SU) از دولت دریافت کنند. همچنین، کارآموزی حین تحصیل در دانمارک کاملا رایج است.
مشابه سیستم آموزشی کشورهای اروپایی، در آلمان هم سختگیری، تمرکز بر یادگیری عملی و توسعه فردی به یک اندازه اولویت دارند. در بسیاری از کشورهای جهان خصوصا در اروپا، بهترین روش تدریس دانش آموزان ابتدایی را روش تدریس مدارس آلمان میدانند؛ برای مثال در این مدارس، مفاهیم علمی صرفا به صورت تئوری آموزش داده نمیشوند، بلکه کودکان از طریق فعالیتهای عملی مانند ساخت کاردستیهای علمی، کاشت گیاه در کلاس یا بازدید از مراکز فنی و هنری تجربه کسب میکنند.
دوره پیش دبستان در آلمان کاملا اختیاری و برای کودکان 1 تا 6 ساله طراحی شده است. کودکان از 6 سالگی وارد دوران ابتدایی میشوند که برعکس اغلب کشورها از کلاس اول تا چهارم (در برلین و براندنبورگ تا کلاس ششم) را پوشش میدهد.
این مرحلهی تحصیل در آلمان به دو سطح متوسطه عمومی 1 (Sekundarstufe I) و متوسطهی 2 (Sekundarstufe II) تقسیم میشود. هدف سیستم آموزشی آلمان در این دوران آماده کردن دانش آموزان برای ورود به دانشگاه است. مدارس متوسطه در آلمان 4 گروه هستند:
گروهی دیگر از دبیرستانهای آلمان که تحصیل در آنها مشابه سایر کشورها همچون دانمارک و انگلیس است شامل لیست زیر میباشند:
در آلمان درست مشابه دانمارک برنامه آموزش مادام العمر برای بزرگسالانی که نیاز به توسعه مهارتها جهت ورود به بازار کار یا تغییر شغل دارند، در نظر گرفته میشود.
سیستم آموزشی آلمان به دلیل داشتن مدارس و مسیرهای آموزشی متنوع به دانشآموزان اجازه میدهد تا بر اساس تواناییها و علایق خود بهترین مسیر را برای آینده تحصیلی و شغلی انتخاب کنند. من باب مثال، دانش آموزی که در دبیرستان Hauptschule تحصیل کرده میتواند پس از مدتی کار در یک شرکت وارد کالج فنی شده و با گذراندن دورههای تکمیلی وارد دانشگاه فنی حرفهای (Fachhochschule) شود.
با مقایسه سیستم آموزشی سه کشور اروپایی، میتوان گفت کسی که به دنبال نظم آموزشی، کسب مهارتهای فنی و مسیر شغلی روشن است، آلمان انتخاب مناسبی برای اوست. دانمارک نیز برای کسانی بهتر است که استقلال فردی، یادگیری تجربی و محیط آموزشی بدون فشار امتحانها را ترجیح میدهد. در مقابل، انگلیس با ساختار سنتیتر، سیستم ارزیابی روشن و کالجهای متنوع، انتخابی منعطف برای تحصیل در اروپا محسوب میشود. در مجموع هر یک از این نظامهای آموزشی هم مزیتهایی دارند و هم معایبی که باید با نگاهی همهجانبه به آنها توجه شود.